Üzüm Sirkesi Nasıl Yapılır?

Daha önce elma sirkesi tarifi paylaşmıştım. Şimdi de sırada üzüm sirkesi var. Üzümler bitmeden bir kaba doldurup kaldırın kenara, kendi halinde olsun. Ellerinizle yaptığınız, doğal, lezzetine doyum olmayan bir sirke için hiç emek harcamanıza gerek yok. Tek yapmanız gereken gerekli malzemeleri bir araya getirip ilk günler arada yoklamak, sonrasında ise rahatsız etmemek.

Ev yapımı sirkenin tadı da kokusu da hazır sirkelere göre çok daha güzel oluyor. Elma sirkesi tarifimi deneyenler çok iyi biliyordur. Salatalara çok yakışıyor. Ne kadar sağlıklı olduğunu özellikle belirtmeme de gerek yok sanırım. Üşenmeyin, mutlaka yapın. Zaten bir kere alıştıktan sonra hazır sirkelerden kullanmak istemeyeceksiniz bir daha.

Sirke Nasıl Olur?

Sirke yaparken amacımız öncelikle alkol elde etmek ve sonrasında bu alkolün asetik aside dönmesini sağlamaktır. Yani sirke oluşumu iki aşamadan oluşur. Birinci aşama mayalanma aşamasıdır. Bu aşamada bakteriler sirke yapmak için kullanılan kullanılan malzemelerin içerdiği şekeri kullanarak alkol ortaya çıkarır. İkinci aşamada ise bu alkol sirkeyi oluşturan asetik aside dönüşür.

Sirke yapmanın pek çok yolu vardır. Sadece meyveyle, sadece alkolle, meyvelere maya ekleyerek, şeker ekleyerek, nohut ya da bulgur gibi dolaylı şeker kaynağı ekleyerek, maya ve şekeri birlikte ekleyerek ve bunların onlarca farklı versiyonuyla sirke yapabilirsiniz. Hiçbiri daha iyi ya da daha doğru değildir. Hepsi uygulanabilir, uygulanan yöntemlerdir. Sirke gerekli şartlar sağlandığında kendi kendine oluşur. Sizin tek yapmanız gereken gerekli şartları sağlamaktır. Gerekli şartlar da istenmeyen bakterilerin oluşumunu engellemek için hijyenik kap ve malzemeler, uygun sıcaklık (20-30 C arası) ve aerobik ortam, yani oksijendir.

Sirke Yapmanın İncelikleri

Fermantasyonu hızlandıran şey nohut, bulgur ve meyvelerin içindeki şekerdir. Eğer kullandığınız üzümler yeterince tatlı değilse desteklemek için biraz bal veya şeker de ekleyebilirsiniz.

Eskiden sirkelerimi cam kavanozlarda yaparken sonradan özellikle plastik kaplar kullanmaya başladım. Eski bir sirke tecrübemde keskin sirke küpüne zarar ata sözünün doğruluğunu bizzat yaşadım. Daha önce duymuştum sirkenin küpleri çatlattığını. Önceki sirke denemelerimde başıma gelmediği için kulak ardı etmiştim açıkçası. Ama bir denememde cam kavanozum bekleme süresinde dibinden boylu boyunca çatladı. Sonrasında plastik kaplarda yapmaya başladım. Sirke yapımında bpa içermeyen, kaliteli, öncesinde hasar görmemiş plastik kapları güvenle kullanabilirsiniz. Sirkenin %3-5 arasındaki asitlik derecesi kaliteli plastiğin çözülmesi için yeterli değildir. Mutfakta plastik kullanımını tehlikeli yapan şey daha çok plastik kapları yüksek sıcaklıktaki gıdalarla temas ettirmek ve aşınmış plastik kapları kullanmaya devam etmektir. Yine de içinize sinmez ve risk almak isterseniz sirkenizi cam kavanozda hazırlayabilirsiniz.

Üzüm sirkesi için her cins ve renkte üzümü kullanabilirsiniz. Özellikle sirke yapımı için üzüm almanıza da gerek yok. Eve alıp da hafiften yumuşamaya başladığı için yenmeyen üzümleri, üzüm çöplerini biriktirerek de yapabilirsiniz. Ben biriktirmeye uğraşamam alır üzümü koyarım diyorsanız da çöplerinden ayırmayın sirkeyi kurarken, sapıyla çöpüyle olduğu gibi kullanın, bir zararı olmaz. uğraşmak isterseniz de saplarını ayırabilirsiniz.

Sirkenin olup olmadığını anlamak ilk denemelerde zor olabilir. Üzerinde oluşan sirke anası gerçekten sirke anası mı yoksa küf mü anlamakta zorlanabilir tecrübesiz gözler. Eğer üzerinde oluşan tabaka yeşil/gri, tüylü ve kırış kırışsa üzümler sirkeye dönemeden bozulmuş demektir. Gerekli sıklıkta karıştırmadığınızdan, içinde bulunduğu ortamın çok sıcak olmasından ya da kullandığınız kapta istenmeyen bakteriler/mayalar olduğundan kaynaklanmış olabilir. Sirke anası deniz anası görünümüne sahiptir. Dümdüz olabileceği gibi yamuk yamuk da olabilir ama kırış kırış olmaz.

Sirkenin Üzerinde Neden Beyaz Tabaka Oluşur? Kahm Mayası Nedir?

Sirke yaparken insanları en çok ikileme düşüren şeyse sirkenin üzerinde oluşan beyaz tabakadır. Bu beyaz tabakayı sadece sirkenin değil turşu ve şalgam da dahil her türlü fermante ürünün üzerinde görebilirsiniz. Kahm mayası size ya da fermantasyon sürecine zarar vermez. Ancak ürüne çok fazla miktarda kahm mayası karıştığında ürünün tadını ve kokusunu olumsuz etkileyebilir ya da dokunulmadan uzun süre beklediğinde üzerinde küf oluşabilir. Kahm mayasının oluşmasına neden olan 3 şey vardır:

- Sıcaklığın çok yüksek olması

- Hijyen eksikliği

- Fermante olan meyve veya sebzelerin havayla uzun süre temas etmesi

Kahm mayası genel olarak zararlı olmasa da fermante ürünün içinde sürekli olarak bulunması istenmeyen bir şeydir. Bu nedenle kahm mayası görüldüğünde panik yapmaya gerek olmasa da öncelikle neden olduğunu bulup sonrasında da temizlemek gerekir. Ortam sıcaklığını test ederek başlayabilirsiniz. Şartlar müsait olduğunda kahm mayası temizlendikten sonra en fazla 12 saat içinde tekrar oluşur. Bu test süresini kısaltmak için mayayı temizlemek yerine şöyle bir karıştırmanız yeterli olacaktır. Kahm mayasını gördükten sonra ortam sıcaklığını düşürüp (sirkeyi daha serin bir yere taşımak ya da buna imkan yoksa buzdolabına kaldırmak gibi) 6-7 saat gözlem altında tutabilirsiniz. Eğer maya tekrar toplanıp sirkenin üzerinde bir tülbent görünümü oluşturursa problem sıcaklık değil demektir. Eğer maya toplanmaz ve karıştırdığınız şekilde parça parça kalırsa problemin kaynağı yüksek sıcaklıktır ve bu da sıcaklığı düşük tutmanız gerektiği anlamına gelir.

Eğer problemin kaynağı sıcaklık değilse ikinci şüphelenmeniz gereken şey hijyendir. Bu problemi çözmek için yapabileceğiniz tek şey sirkeyi süzerek başka, temiz bir kaba aktarmaktır. Bu aktarma işlemini yaptıktan sonra önlemleri artırmak için meyvelerin havayla temasını minimize etmek için sirkeyi karıştırma sıklığını artırabilirsiniz.

Kahm mayası oluşumunun sebebi ne olursa olsun sebebini keşfettikten sonra ilk yapmanız gereken şey plastik bir süzgeçle sirkenin üzerinde oluşan kahm mayasını toplamak ve maya oluşumu bitene kadar her gün temizlemeye devam etmek olmalıdır.

Sirke Sinekleri

Bekletme aşamasında çoğunlukla sirkenin üzerinde minik sirke sinekleri görülür ama göremediğiniz durumlar da olur. Sinek görmemek sizi endişelendirmesin. Sinekler bazen çok küçük olabilir, sizin baktığınız an görüş alanınızda olmayabilirler ya da evin kendileri için daha uygun, daha sıcak ve nemli (saksı çevreleri gibi) bir yerlerine göç etmiş olabilirler. Sirke yapımı sırasında sirke sinekleri sadece sirkenin etrafında görülmez, evin farklı yerlerinde de karşınıza çıkabilirler.

Sirke Anası

Sirkenin oluşunun en önemli göstergesi sirke anasıdır. Sirke anası sirkenin üzerinde oluşan şeffaf ya da kullandığınız üzümün renginde, dokunduğunuzda dağılmayan tabakadır. Sirke anası oluştuğunda sirkeniz olmuş demektir. Dilerseniz sirkeyi hemen süzebilir veya biraz daha bekleyip sirkenin ve ananın güçlenmesini sağlayabilirsiniz.  Sirke anası her seferinde aynı kalınlıkta ve renkte olmaz. Daha önce elde ettiğiniz sirke analarıyla ya da gördüğünüz sirke anası fotoğraflarıyla kıyaslama yapıp paniğe kapılmayın. Sirkenizde oluşan sirke anasını bir sonraki sirkenizde maya olarak kullanabilirsiniz.

Sirkeye Tuz Konur mu?

Sirkeye yapım aşamasında tuz ilave etmek geleneksel bir yaklaşım değildir. Yani bilinçli şekilde sirke yapan birisi sirke kurarken tuz kullanmaz. Tuz koruyucu özelliğinden dolayı içinde sirke oluşumunu sağlayan bakterilerin de bulunduğu bir takım bakteri ve mayaların oluşumunu yavaşlatır, yüksek miktarlarda kullanıldığında engeller. Mantık olarak istenemeyen bakteri ve mayaların oluşumunu engellemek için tuz kullanılabilir ama bu sirke oluşumunu yavaşlatma ya da durdurma riski de barındırdığı için tercih edilmez.

Sirkeye Tuz Eklenmezse Sirke Şarap Olur mu?

Türkiye'de alkol alımı hassasiyeti olduğu için sirke yaparken insanları en tedirdin eden şey sirke değil şarap elde edilmesidir. Yukarıda sirke oluşum sürecinden bahsetmiştik. Mayalanma aşamasında meyve şekeri ve eklenen diğer malzemelerin şekeri ile beslenen bakteriler öncelikle alkol oluşturur, sonrasında ise bu alkol sirkeyi oluşturan asetik aside döner. Elde edilen alkol asetik aside, yani sirkeye döndükten sonra tekrar alkol olmasının imkanı yoktur. Tek ihtimal sirkeyi içindeki alkolün tamamı asetik aside dönüşmeden süzmenizdir. Tuz eklemek de bunun önüne geçmez ne yazık ki. Eğer şarap değil de sirke elde etmek istiyorsanız güçlü bir sirke anası oluşana kadar bekletin.

Sirkeye Neden Tuz Eklenir?

Aslına bakılırsa bu şart değil, sadece bir önlemdir. Sirke her ne kadar antibakteriyel bir ürün olarak bilinse de her bakteriyi öldürme gücü de yoktur. Hatta aksine içerdiği asetik asit anaerobik ortamda başka bakterilerin oluşumuna imkan sağlar. Bu bakterilerin oluşum ve çoğalmasını önlemek için içine tadını bozmayacak miktarda katkısız, salamuralık tuz eklemek sirkemizi gönül rahatlığıyla tüketmemizi sağlar.

Adım Adım Yapım Aşamalı Üzüm Sirkesi Tarifi

Üzüm sirkesinin adım adım videolu yapım aşamalarını Tarif Küpü uygulamasında bulabilirsiniz. Tarif Küpü uygulamasını hala indirmediyseniz Tarif Küpü linkine tıklayarak mobil cihazlarınıza ücretsiz olarak indirebilirsiniz.

Afiyetle kalın...

Afiyet olsun...

Recipe in English

Üzüm Sirkesi Nasıl Yapılır? ilk olarak 13/09/2021 tarihinde yayınlandı ve 10/10/2022 tarihinde güncellendi.

(*) Kalori değeri ortalama bir değerdir ve farklı kaynaklara göre değişkenlik gösterebilir. Kalori hesaplama için daha kesin sonuçlar almak isterseniz diyetisyeninize danışmanızı öneririz.